Monday 11 August 2008

Serat Jangka Jayabaya

1. Besuk yen wis ana kreta tanpa jaran --- Kelak jika sudah ada kereta tanpa kuda.

2. Tanah Jawa kalungan wesi --- Pulau Jawa berkalung besi.

3. Prahu mlaku ing dhuwur awang-awang --- Perahu berlayar di ruang angkasa.

4. Kali ilang kedhunge --- Sungai kehilangan lubuk.

5. Pasar ilang kumandhang --- Pasar kehilangan suara.

6. Iku tandha yen tekane jaman Jayabaya wis cedhak --- Itulah pertanda zaman Jayabaya telah mendekat.

7. Bumi saya suwe saya mengkeret --- Bumi semakin lama semakin mengerut.

8. Sekilan bumi dipajeki --- Sejengkal tanah dikenai pajak.

9. Jaran doyan mangan sambel --- Kuda suka makan sambal.

10. Wong wadon nganggo pakeyan lanang --- Orang perempuan berpakaian lelaki.

11. Iku tandhane yen wong bakal nemoni wolak-waliking jaman--- Itu pertanda orang akan mengalami zaman berbolak-balik

12. Akeh janji ora ditetepi --- Banyak janji tidak ditepati.

13. Akeh wong wani nglanggar sumpahe dhewe--- Banyak orang berani melanggar sumpah sendiri.

* Manungsa padha seneng nyalah--- Orang-orang saling lempar kesalahan.

14. Ora ngendahake hukum Allah--- Tak peduli akan hukum Allah.

15. Barang jahat diangkat-angkat--- Yang jahat dijunjung-junjung.

16. Barang suci dibenci--- Yang suci (justru) dibenci.

17. Akeh manungsa mung ngutamakke dhuwit--- Banyak orang hanya mementingkan uang.

18. Lali kamanungsan--- Lupa jati kemanusiaan.

19. Lali kabecikan--- Lupa hikmah kebaikan.

20. Lali sanak lali kadang--- Lupa sanak lupa saudara.

21. Akeh bapa lali anak--- Banyak ayah lupa anak.

22. Akeh anak wani nglawan ibu--- Banyak anak berani melawan ibu.

23. Nantang bapa--- Menantang ayah.

24. Sedulur padha cidra--- Saudara dan saudara saling khianat.

25. Kulawarga padha curiga--- Keluarga saling curiga.

26. Kanca dadi mungsuh --- Kawan menjadi lawan.

27. Akeh manungsa lali asale --- Banyak orang lupa asal-usul.

28. Ukuman Ratu ora adil --- Hukuman Raja tidak adil

29. Akeh pangkat sing jahat lan ganjil--- Banyak pejabat jahat dan ganjil

30. Akeh kelakuan sing ganjil --- Banyak ulah-tabiat ganjil

31. Wong apik-apik padha kapencil --- Orang yang baik justru tersisih.

32. Akeh wong nyambut gawe apik-apik padha krasa isin --- Banyak orang kerja halal justru malu.

33. Luwih utama ngapusi --- Lebih mengutamakan menipu.

34. Wegah nyambut gawe --- Malas menunaikan kerja.

35. Kepingin urip mewah --- Inginnya hidup mewah.

36. Ngumbar nafsu angkara murka, nggedhekake duraka --- Melepas nafsu angkara murka, memupuk durhaka.

37. Wong bener thenger-thenger --- Si benar termangu-mangu.

38. Wong salah bungah --- Si salah gembira ria.

39. Wong apik ditampik-tampik--- Si baik ditolak ditampik.

40. Wong jahat munggah pangkat--- Si jahat naik pangkat.

41. Wong agung kasinggung--- Yang mulia dilecehkan

42. Wong ala kapuja--- Yang jahat dipuji-puji.

43. Wong wadon ilang kawirangane--- perempuan hilang malu.

44. Wong lanang ilang kaprawirane--- Laki-laki hilang perwira/kejantanan

45. Akeh wong lanang ora duwe bojo--- Banyak laki-laki tak mau beristri.

46. Akeh wong wadon ora setya marang bojone--- Banyak perempuan ingkar pada suami.

47. Akeh ibu padha ngedol anake--- Banyak ibu menjual anak.

48. Akeh wong wadon ngedol awake--- Banyak perempuan menjual diri.

49. Akeh wong ijol bebojo--- Banyak orang tukar pasangan.

50. Wong wadon nunggang jaran--- Perempuan menunggang kuda.

51. Wong lanang linggih plangki--- Laki-laki naik tandu.

52. Randha seuang loro--- Dua janda harga seuang (Red.: seuang = 8,5 sen).

53. Prawan seaga lima--- Lima perawan lima picis.

54. Dhudha pincang laku sembilan uang--- Duda pincang laku sembilan uang.

55. Akeh wong ngedol ngelmu--- Banyak orang berdagang ilmu.

56. Akeh wong ngaku-aku--- Banyak orang mengaku diri.

57. Njabane putih njerone dhadhu--- Di luar putih di dalam jingga.

58. Ngakune suci, nanging sucine palsu--- Mengaku suci, tapi palsu belaka.

59. Akeh bujuk akeh lojo--- Banyak tipu banyak muslihat.

60. Akeh udan salah mangsa--- Banyak hujan salah musim.

61. Akeh prawan tuwa--- Banyak perawan tua.

62. Akeh randha nglairake anak--- Banyak janda melahirkan bayi.

63. Akeh jabang bayi lahir nggoleki bapakne--- Banyak anak lahir mencari bapaknya.

64. Agama akeh sing nantang--- Agama banyak ditentang.

65. Prikamanungsan saya ilang--- Perikemanusiaan semakin hilang.

66. Omah suci dibenci--- Rumah suci dijauhi.

67. Omah ala saya dipuja--- Rumah maksiat makin dipuja.

68. Wong wadon lacur ing ngendi-endi--- Di mana-mana perempuan lacur

69. Akeh laknat--- Banyak kutukan

70. Akeh pengkianat--- Banyak pengkhianat.

71. Anak mangan bapak---Anak makan bapak.

72. Sedulur mangan sedulur---Saudara makan saudara.

73. Kanca dadi mungsuh---Kawan menjadi lawan.

74. Guru disatru---Guru dimusuhi.

75. Tangga padha curiga---Tetangga saling curiga.

76. Kana-kene saya angkara murka --- Angkara murka semakin menjadi-jadi.

77. Sing weruh kebubuhan---Barangsiapa tahu terkena beban.

78. Sing ora weruh ketutuh---Sedang yang tak tahu disalahkan.

79. Besuk yen ana peperangan---Kelak jika terjadi perang.

80. Teka saka wetan, kulon, kidul lan lor---Datang dari timur, barat, selatan, dan utara.

81. Akeh wong becik saya sengsara--- Banyak orang baik makin sengsara.

82. Wong jahat saya seneng--- Sedang yang jahat makin bahagia.

83. Wektu iku akeh dhandhang diunekake kuntul--- Ketika itu burung gagak dibilang bangau.

84. Wong salah dianggep bener---Orang salah dipandang benar.

85. Pengkhianat nikmat---Pengkhianat nikmat.

86. Durjana saya sempurna--- Durjana semakin sempurna.

87. Wong jahat munggah pangkat--- Orang jahat naik pangkat.

88. Wong lugu kebelenggu--- Orang yang lugu dibelenggu.

89. Wong mulya dikunjara--- Orang yang mulia dipenjara.

90. Sing curang garang--- Yang curang berkuasa.

91. Sing jujur kojur--- Yang jujur sengsara.

92. Pedagang akeh sing keplarang--- Pedagang banyak yang tenggelam.

93. Wong main akeh sing ndadi---Penjudi banyak merajalela.

94. Akeh barang haram---Banyak barang haram.

95. Akeh anak haram---Banyak anak haram.

96. Wong wadon nglamar wong lanang---Perempuan melamar laki-laki.

97. Wong lanang ngasorake drajate dhewe---Laki-laki memperhina derajat sendiri.

98. Akeh barang-barang mlebu luang---Banyak barang terbuang-buang.

99. Akeh wong kaliren lan wuda---Banyak orang lapar dan telanjang.

100. Wong tuku ngglenik sing dodol---Pembeli membujuk penjual.

101. Sing dodol akal okol---Si penjual bermain siasat.

102. Wong golek pangan kaya gabah diinteri---Mencari rizki ibarat gabah ditampi.

103. Sing kebat kliwat---Siapa tangkas lepas.

104. Sing telah sambat---Siapa terlanjur menggerutu.

105. Sing gedhe kesasar---Si besar tersasar.

106. Sing cilik kepleset---Si kecil terpeleset.

107. Sing anggak ketunggak---Si congkak terbentur.

108. Sing wedi mati---Si takut mati.

109. Sing nekat mbrekat---Si nekat mendapat berkat.

110. Sing jerih ketindhih---Si hati kecil tertindih

111. Sing ngawur makmur---Yang ngawur makmur

112. Sing ngati-ati ngrintih---Yang berhati-hati merintih.

113. Sing ngedan keduman---Yang main gila menerima bagian.

114. Sing waras nggagas---Yang sehat pikiran berpikir.

115. Wong tani ditaleni---Si tani diikat.

116. Wong dora ura-ura---Si bohong menyanyi-nyanyi

117. Ratu ora netepi janji, musna panguwasane---Raja ingkar janji, hilang wibawanya.

118. Bupati dadi rakyat---Pegawai tinggi menjadi rakyat.

119. Wong cilik dadi priyayi---Rakyat kecil jadi priyayi.

120. Sing mendele dadi gedhe---Yang curang jadi besar.

121. Sing jujur kojur---Yang jujur celaka.

122. Akeh omah ing ndhuwur jaran---Banyak rumah di punggung kuda.

123. Wong mangan wong---Orang makan sesamanya.

124. Anak lali bapak---Anak lupa bapa.

125. Wong tuwa lali tuwane---Orang tua lupa ketuaan mereka.

126. Pedagang adol barang saya laris---Jualan pedagang semakin laris.

127. Bandhane saya ludhes---Namun harta mereka makin habis.

128. Akeh wong mati kaliren ing sisihe pangan---Banyak orang mati lapar di samping makanan.

129. Akeh wong nyekel bandha nanging uripe sangsara---Banyak orang berharta tapi hidup sengsara.

130. Sing edan bisa dandan---Yang gila bisa bersolek.

131. Sing bengkong bisa nggalang gedhong---Si bengkok membangun mahligai.

132. Wong waras lan adil uripe nggrantes lan kepencil---Yang waras dan adil hidup merana dan tersisih.

133. Ana peperangan ing njero---Terjadi perang di dalam.

134. Timbul amarga para pangkat akeh sing padha salah paham---Terjadi karena para pembesar banyak salah faham.

135. Durjana saya ngambra-ambra---Kejahatan makin merajalela.

136. Penjahat saya tambah---Penjahat makin banyak.

137. Wong apik saya sengsara---Yang baik makin sengsara.

138. Akeh wong mati jalaran saka peperangan---Banyak orang mati karena perang.

139. Kebingungan lan kobongan---Karena bingung dan kebakaran.

140. Wong bener saya thenger-thenger---Si benar makin tertegun.

141. Wong salah saya bungah-bungah---Si salah makin sorak sorai.

142. Akeh bandha musna ora karuan lungane---Akeh pangkat lan drajat pada minggat ora karuan sababe Banyak harta hilang entah ke mana, Banyak pangkat dan derajat lenyap entah mengapa.

143. Akeh barang-barang haram, akeh bocah haram---Banyak barang haram, banyak anak haram.

144. Bejane sing lali, bejane sing eling---Beruntunglah si lupa, beruntunglah si sadar.

145. Nanging sauntung-untunge sing lali---Tapi betapapun beruntung si lupa.

146. Isih untung sing waspada---Masih lebih beruntung si waspada.

147. Angkara murka saya ndadi---Angkara murka semakin menjadi.

148. Kana-kene saya bingung---Di sana-sini makin bingung.

149. Pedagang akeh alangane---Pedagang banyak rintangan.

150. Akeh buruh nantang juragan---Banyak buruh melawan majikan.

151. Juragan dadi umpan---Majikan menjadi umpan.

152. Sing suwarane seru oleh pengaruh---Yang bersuara tinggi mendapat pengaruh.

153. Wong pinter diingar-ingar---Si pandai direcoki.

154. Wong ala diuja---Si jahat dimanjakan.

155. Wong ngerti mangan ati---Orang yang mengerti makan hati.

156. Bandha dadi memala---Hartabenda menjadi penyakit

157. Pangkat dadi pemikat---Pangkat menjadi pemukau.

158. Sing sawenang-wenang rumangsa menang --- Yang sewenang-wenang merasa menang

159. Sing ngalah rumangsa kabeh salah---Yang mengalah merasa serba salah.

160. Ana Bupati saka wong sing asor imane---Ada raja berasal orang beriman rendah.

161. Patihe kepala judhi---Maha menterinya benggol judi

162. Wong sing atine suci dibenci---Yang berhati suci dibenci

163. Wong sing jahat lan pinter jilat saya derajat---Yang jahat dan pandai menjilat makin kuasa.

164. Pemerasan saya ndadra---Pemerasan merajalela.

165. Maling lungguh wetenge mblenduk --- Pencuri duduk berperut gendut.

166. Pitik angrem saduwure pikulan---Ayam mengeram di atas pikulan.

167. Maling wani nantang sing duwe omah---Pencuri menantang si empunya rumah.

168. Begal pada ndhugal---Penyamun semakin kurang ajar.

169. Rampok padha keplok-keplok---Perampok semua bersorak-sorai.

170. Wong momong mitenah sing diemong---Si pengasuh memfitnah yang diasuh

171. Wong jaga nyolong sing dijaga---Si penjaga mencuri yang dijaga.

172. Wong njamin njaluk dijamin---Si penjamin minta dijamin.

173. Akeh wong mendem donga---Banyak orang mabuk doa.

174. Kana-kene rebutan unggul---Di mana-mana berebut menang.

175. Angkara murka ngombro-ombro---Angkara murka menjadi-jadi.

176. Agama ditantang---Agama ditantang.

177. Akeh wong angkara murka---Banyak orang angkara murka.

178. Nggedhekake duraka---Membesar-besarkan durhaka.

179. Ukum agama dilanggar---Hukum agama dilanggar.

180. Prikamanungsan di-iles-iles---Perikemanusiaan diinjak-injak.

181. Kasusilan ditinggal---Tata susila diabaikan

182. Akeh wong edan, jahat lan kelangan akal budi---Banyak orang gila, jahat dan hilang akal budi.

183. Wong cilik akeh sing kepencil---Rakyat kecil banyak tersingkir.

184. Amarga dadi korbane si jahat sing jajil---Karena menjadi kurban si jahat si laknat.

185. Banjur ana Ratu duwe pengaruh lan duwe prajurit---Lalu datang Raja berpengaruh dan berprajurit.

186. Lan duwe prajurit---Dan punya prajurit.

187. Negarane ambane saprawolon---Lebar negeri seperdelapan dunia.

188. Tukang mangan suap saya ndadra---Pemakan suap semakin merajalela.

189. Wong jahat ditampa---Orang jahat diterima.

190. Wong suci dibenci---Orang suci dibenci.

191. Timah dianggep perak---Timah dianggap perak.

192. Emas diarani tembaga---Emas dibilang tembaga

193. Dandang dikandakake kuntul---Gagak disebut bangau.

194. Wong dosa sentosa---Orang berdosa sentosa.

195. Wong cilik disalahake---Rakyat jelata dipersalahkan.

196. Wong nganggur kesungkur---Si penganggur tersungkur.

197. Wong sregep krungkep---Si tekun terjerembab.

198. Wong nyengit kesengit---Orang busuk hati dibenci.

199. Buruh mangluh---Buruh menangis.

200. Wong sugih krasa wedi---Orang kaya ketakutan.

201. Wong wedi dadi priyayi---Orang takut jadi priyayi.

202. Senenge wong jahat---Berbahagialah si jahat.

203. Susahe wong cilik---Bersusahlah rakyat kecil.

204. Akeh wong dakwa dinakwa---Banyak orang saling tuduh.

205. Tindake manungsa saya kuciwa---Ulah manusia semakin tercela.

206. Ratu karo Ratu pada rembugan negara endi sing dipilih lan disenengi---Para raja berunding negeri mana yang dipilih dan disukai.

207. Wong Jawa kari separo---Orang Jawa tinggal separo.

208. Landa-Cina kari sejodho --- Belanda-Cina tinggal sepasang.

209. Akeh wong ijir, akeh wong cethil---Banyak orang kikir, banyak orang bakhil.

210. Sing eman ora keduman---Si hemat tidak mendapat bagian.

211. Sing keduman ora eman---Yang mendapat bagian tidak berhemat.

212. Akeh wong mbambung---Banyak orang berulah dungu.

213. Akeh wong limbung---Banyak orang limbung.

214. Selot-selote mbesuk wolak-waliking jaman teka---Lambat-laun datanglah kelak terbaliknya zaman.

No comments:

Post a Comment